Pierwsze zapisy o ratowaniu tonących pojawiają się już w Biblii. W starożytności różne cywilizacje – Egipcjanie, Chińczycy i Japończycy – stosowały własne, często nieskuteczne metody przywracania oddechu. Z czasem wraz z rozwojem pływania i nurkowania pojawiały się pierwsze działania przypominające ratownictwo.
Nurkowanie odgrywało ważną rolę zarówno praktyczną, jak i wojskową. Już w eposie o Gilgameszu (XXVIII w. p.n.e.) opisano zanurzenia w poszukiwaniu cennych przedmiotów, a w 885 r. p.n.e. Asyryjczycy wykorzystywali nurków bojowych. Równolegle zaczęły się próby ratowania ludzi spod wody.
Na ziemiach polskich pierwszą jednostką z zadaniem niesienia pomocy ofiarom wypadków na Wiśle był klasztor jezuitów w Sandomierzu, założony w 1604 r. W XVIII wieku w Europie powstały pierwsze towarzystwa ratownicze – w Amsterdamie (1767), Paradyżu (1773) i Londynie (1774). W Polsce już w 1775 r. ukazała się broszura „O ratowaniu tonących”, autorstwa Adama Kazimierza Czartoryskiego.
XIX wiek przyniósł dynamiczny rozwój. W 1820 r. we Lwowie wydano „Naukę o sztuce pływania” Karola Heintza, a w 1869 r. w Wadowicach podręcznik „Ratowanie osób nagłą utratą życia zagrożonych”. W 1898 r. w Kaliszu powstało pierwsze na ziemiach polskich stowarzyszenie ratownicze – Carskie Towarzystwo Ratowania Tonących, założone przez Józefa Radwana.
Na świecie w tym czasie działały kolejne organizacje. W 1824 r. w Wielkiej Brytanii powołano RNLI – królewską instytucję ratownictwa wodnego, a w 1913 r. w Niemczech DLRG – Niemieckie Towarzystwo Ratowania Życia. W 1910 r. powstała też Międzynarodowa Federacja Ratownictwa, przekształcona w 1994 r. w ILS – International Life Saving Federation, która zrzesza ratowników z całego świata.
W Polsce pierwszą formalną instytucją dbającą o bezpieczeństwo wodne był Polski Związek Pływacki (1922 r.), który powołał komisję ds. ratownictwa. Ogromny wkład w rozwój tej dziedziny miał Mieczysław Witkowski z Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, który w latach 50. stworzył podwaliny nowoczesnego systemu.
11 kwietnia 1962 r. powołano Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Pięć lat później WOPR uzyskało osobowość prawną i stało się jedną z największych organizacji pozarządowych w Polsce. Do dziś jego głównym zadaniem jest ratowanie życia i niesienie pomocy wszystkim ofiarom wypadków na wodzie
